به طور کلی حوضهی آبریز منطقهی رباطمراد از کوههای اطراف که مربوط به رشته کوه زاگرس میباشند و مخروط افکنهی سرزمین تیمره سرچشمه میگیرد.
وسعت حوضهی آبریز بالغ بر ۲۱۰۰ کیلومتر مربع که نزدیک به ۷۰ کیلومتر مربع را دشت و ۱۴۰۰ کیلومتر مربع را ارتفاعات تشکیل میدهند.
این حوضه، در مجموع، یک آبگیر همراه دو آبراهه و یک مخروطه افکنه بوده که در ابتدای سرزمین تیمره، سنکلینال واحدی داشته و مسیر جریان آبها از شمال غرب سرزمین تیمره شروع میشده و به جنوب غرب آن میریخته و سپس راه خود را به طرف دشت موته ادامه میداده و از آن جا وارد رودخانهی اناربار(لعلبار یا قمرود) میگردیده ولی با بالا آمدن دگرگونی پرکامبرین، سنکلینال مذکور به دو نیمهی شمالی و جنوبی تقسیم شده است.
آنتیکلینوریم فرسایشی غرب منطقه، از ارتفاعات جنوب آشناخور تا ارتفاعات شمال برجک و از کوههای هفت سواران تا حد حوضه آبریز الیگودرز گسترش دارد و آبگیر مخروطه افکنهی مذکور را تشکیل میدهد و امروزه دو رودخانهی نیشهر و امیریه از آبراهههای شمال گوشه محمد مالک و از کنار روستای دربند وارد مخروطه افکنهی شمال غرب تیمره میشود.
شوربختانه سدسازیهای بیرویه و برداشتهای بیش از جایگزین آب سبب شده تا دهستان تیمره و منطقه رباطمراد در دهه هشتاد و نود دچار بحران آب و خشکسالی گردند.
سدهای نیشهر، فرنق، عباسآباد، گلپایگان و کوچری آبهای جاری که رودخانههای اناربار، خمین و رباطمراد را پر آب میکرد از یک طرف و کاهش بارشهای آسمانی از سوی دیگر سبب به هم خوردن اکوسیستم این منطقه گشته است و کماکان هیچ کس به فکر برطرف کردن مشکلات این منطقه نیست.
تصویر بالا هنگام آزادسازی سد کوچری در فصل بهار گرفته شده است. این جریان آب حدوداً یک هفته در رودخانه اناربار وجود دارد و مجدداً با بستن سد سهمیه آب خدادادی این مناطق که شاید میلیونها سال جریان داشته بسته قطع میشود و سبب آسیب رسیدن به اکوسیستم منطقه میگردد.
تصویر پایین هم از رودخانههای منتهی به دهستان رباطمراد است که بر اثر احداث سد نیشهر و فرنق به این روز افتاده است.
منابع آبی دهستان تیمره و منطقه رباطمراد
الف) رودخانهها:
رودخانهها دارای سه سرشاخهی مهم با نام رودخانه ریحان، خمین و خشک در سمت غربی و رودخانهی اناربار در جنوب شرقی میباشند و به صورت فصلی و از جریان سیلابهای بهاری و آبگیرهای مناطق کوهستانی در زمستان تغذیه میشوند.
ارتفاع نقاط مرتفع دشت تیمره در غرب ۲۴۰۰ متراز سطح دریا و ارتفاع رباطمراد در ناحیه خروج (روستای جلماجرد) یعنی رودخانهی قمرود به ۱۶۰۰ متر کاهش مییابد، ارتفاع میانگین تیمره هم ۱۹۰۰ متر و شیب متوسط نیز ۱ درصد است.
به طور کلّی رودخانههایی که پس از اتصّال به هم از دهستان رباطمراد عبور میکرده و یا جریان دارند، عبارتند از:
۱- رودخانهی خشک:
از ارتفاعات شمال غربی مسیلهای درّه شور، لیلیان، خرّم دشت وکندها به طرف شرق جریان داشته و بعد از شهابیه به جریان اصلی میپیوسته و از شمال رباطمراد به موازات رودخانهی خمین جریان داشته است. امروزه این رودخانه کاملاً خشک شده است.
۲- رودخانهی ریحان یا نیشهر:
از ارتفاعات غربی سرچشمه گرفته، ارتفاعات برجک لوزدر، خلیل آباد و سکانه و نیشهر تا خمین به همین نام خوانده میشود که کشاورزان در مسیر، با استفاده از بند و نهر از آن استفاده می کنند. احداث سد نیشهر سبب شده تا سهمیه خدادادی آب دهستان تیمره از این رودخانه قطع گردد.
۳- رودخانهی خمین:
از جنوب غربی دشت خمین و از روستاهای قهره کریز، علی آباد و فرج آباد شروع و پس از عبور از فرنق وارد حشمتیه و به رودخانه ریحان میپیوندد و تشکیل رودخانهای واحد را میدهند که مسیر دهستان رباطمراد را طی میکنند. احداث سد فرنق سبب شده تا سهمیه خدادادی آب دهستان تیمره از این رودخانه قطع گردد.
۴- رودخانهی اناربار:
این رودخانه از ارتفاعات کوه الوند و حاجی غار سرچشمه میگیرد و پس از طی مسیر گلپایگان و غرقاب از استان اصفهان و روستای قیدو، مزایین و جلماجرد در جنوب دهستان رباطمراد به انتهای دشت که به دربند معروف است، میرسد، نامهای دیگر این رودخانه عبارتند از: غرقاب، اناربار، لهلبار، گلپایگان. احداث سد فرنق سبب شده تا سهمیه خدادادی آب دهستان تیمره از این رودخانه قطع گردد.
به این ترتیب دو رودخانهی ریحان (نیشهر) و خمین به یک رودخانه تبدیل شده و به همراه رودخانهی خشک به موازات هم از منطقهی رباطمراد عبور میکنند تا در حوالی روستای جلماجرد در جنوب دهستان رباطمراد به یکدیگر متصل شده و در نهایت، در پایان دشت به رودخانهی لعلبار میپیوندند. محل خروج این رودخانهها از دهستان رباطمراد، دربند نام داشته و درّه مانند است. اگر چه امروز دیگر آبی در این رودخانهها جریان ندارد.
در دههی ۷۰ و ۸۰ خورشیدی آبدهی (دبی) رودخانهی خمین (رباطمراد) در ایستگاه شاقو ۶۰ میلیون متر مکعب و زمان پر آبی آن در اواخر زمستان واوایل بهاراعلام شده است. بر روی بعضی سرشاخهی های این رودخانهها بیش از ۲۵ سد خاکی برای جلوگیری از سیلابها و غنیسازی سفرههای زیرزمینی ساخته شده است.
ب) منابع آب زیرزمینی رباطمراد
معمولاً بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی از طریق چاههای عمیق و نیمه عمیق، چشمهها و کاریزها (قناتها) صورت می گیرد.
در دههی هشتاد خورشیدی به علّت کاهش بارندگی، بیشتر چشمهها و قناتهای این منطقه کم آب یا خشک شدهاند. از طرفی دیگر کسی حاضر به پاکسازی کاریزها نیست تا جریان آبی در آنها برقرار گردد.
چشمههایی که در این منطقه، روزگاری سبب آبادانی میشدند، دردههی هشتاد و نود خورشیدی، یا خشک شدهاند و یا به قدری کم آب هستند که فقط جانوران را سیراب نمایند.