همان طور که در بخش جغرافیای رباطمراد اشاره شد، رباطمراد امروزی تقریباً در مرکز سرزمین تیمره قرار دارد.
به طور کلی نهشتههای رسوبی سرزمین تیمره و منطقهی رباطمراد از پرکامبرین تا دوران چهارم میباشد.
در ادامهی مطلب به بررسی دورههای زمینشناسی سرزمین تیمره و رباطمراد میپردازیم.
۱- دوران اوّل، پرکامبرین
قدیمیترین سنگهایی که در دهستان تیمره و منطقهی رباطمراد، در معرض دید هستند مجموعهی دگرگونی پرکامبرین میباشند که ارتویاپاراگنیس، مرمرهای دولومیتی، آمفیبولیتها، شیستهای سبز، کوارتزیتها و فیلیتها را شامل میشوند.
در جنوب شرقی (کوههای حاجیقرا) و در شرق کوه الوند بیرونزدگیهای آذرین متشکل از دیوریتهای آمفیبول و پیروکسندار و گابرودیوریت که احتمالاً از این دوره است. مشاهده میشود.
در شمال شرقی این منطقه (جادهی خمین-محلات) در کوه سفید از تشکیلات کهر در زیر دلومیتهای اراک قرار گرفتهاند که از نظر سنگشناسی و چینهشناسی با شیلهای سبز دگرگون نشده، متعلّق به دورهی پرکامبرین میباشد.
۲- دوران دوم
۲-الف- ژوراسیک
رسوبات گستردهی ماسه سنگ و شیل که در بیشتر نواحی جنوب و جنوب غربی و به طور پراکنده در غرب و شمال این سرزمین دیده میشود، روی تشکیلات قدیمیتر قرار گرفته و جز از نظر فقدان لایههای ذغالی، قابل مقایسه با تشکیلات ذغالدار شمشک در شمال ایران هستند.
سنگهای آذرین در این لایهها نفوذ کردهاند. ترکیبات اغلب این سنگها از گرانودیوریتهای دانه متوسط بیوتیتدار به گرانیت تغییر دادهاند و حالت پروفیری دارند که بیشتر در شمال و غرب منطقه و در مسیر جادهی الیگودرز دیده میشوند که احتمالاً مربوط به قبل از کرتاسه میانی است، زیرا در سنگهای کرتاسه نفوذ نکردهاند، رسوبات ژوراسیک دارای درزهای زیادی بوده ولی فاقد آبدهی میباشند و اگر در کف ناحیهای مرتفع قرار گیرند آبهای زیرزمینی ذخیره شده و آبخوان یا سفره زیرزمینی تشکیل میشود.
۲- ب- کرتاسه
ماسه سنگ و کنگلومرا
عموماً کم ضخامت بوده (بین ۵۰ تا ۶۰ متر) و شامل سنگهای دانه ریز متمایل به سبز و به طور پراکنده آهندار هستند که با کنگلومرا تداخل دارند و بر روی ماسه سنگها و شیلهای ژوراسیک و در زیر آهکی کرتاسه قرار گرفتهاند.
آهکهای متوّرق و مارن
این تشکیلات در مناطق شمال غربی سرزمین تیمره و رباطمراد، نازک تا ضخامت ۳۰۰ متر شامل مارنهای خاکستری تا زرد روشن که به آهکهای متوّرق ختم می شود، وجود دارند.
آهکهای اوربیتولیندار
این نوع سنگها به صورت تودهای در کوه الوند و جنوب رباطمراد و بیشتر در نواحی غربی و به ندرت در شرق و شمال وجود دارند و به رنگ خاکستری مایل به آبی و سبز تا تیره میباشند که در بعضی جاها، لایه لایه و در پارهای نقاط تودهای میباشند.
۳- دوران سوم
در اطراف گلچشمه، هستهجان (بین نیمهور و محلات) و کوه بوجه در جنوب غربی رباطمراد (جنوب شهر خمین) کنگلومراهای دانهدرشت تجزیه شده و همراه ماسه سنگ کم و بیش شیلهای ماسهای متعلّق به دوره ائوسن دیده شده که سنگ کف ناحیهای را در سرزمین تیمره تشکیل میدهند.
۴- دوران چهارم
قدیمیترین تشکیلات این دوره را آلونیهای پرکننده، تشکیل میدهند که فاقد آبدهی هستند، بر روی این تشکیلات تراسهای آبرفتی نیمه کمپاکتی قرار گرفته که دارای قابلیت نفوذ کمی میباشند، این تراسها دارای گسترش زیادی میباشند و بر روی آنها جوانترین آبرفتهای تیمره، یعنی مخروطه افکنههای دانهدرشت قرار دارند، البته دارای گسترش زیادی نیستند.
از جمله گسلهای این منطقه، گسلی است که با امتداد شمال غرب از کوه انگشت لیس تا جنوب غربی رباطمراد و تا غرب کوه بوجهی خمین امتداد یافته است.
لازم به ذکر است مطالب که برچسب زمینشناسی تیمره و رباطمراد را دارند، توسّط دوست و همکار عزیزم جناب آقای غلامرضا محمّدی از دبیران علوم اجتماعی تهیه شده و برخی مطالب نیز توسط بنده به آن اضافه شده و یا ویرایش گردیده است.